Μέχρι το 2020, η Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια εργαζόταν στην πατρίδα της, τη Λευκορωσία, ως μεταφράστρια. Σύζυγος του δημοφιλούς στη χώρα μπλόγκερ Σεγκέι Τιχανόβσκι και μητέρα δύο παιδιών, δεν περίμενε ποτέ πως θα ασχοληθεί με την πολιτική. «Αποκαλώ τον εαυτό μου τυχαίο πολιτικό», δηλώνει και με αφορμή πρόσφατη επίσκεψή της στην Κύπρο μίλησε στον «Πολίτη» για τη δική της ιστορία, ιστορία άμεσα συνυφασμένη με την τύχη της πατρίδας της τα τελευταία χρόνια. «Ποτέ δεν μπορούμε να κερδίσουμε έναν αγώνα μόνοι μας», τονίζει και αυτός φαίνεται να είναι και ο σκοπός του ταξιδιού της στην Κύπρο και αλλού. Για να ενημερώσει για την κατάσταση στη χώρα της, για όσα συνέβησαν και συμβαίνουν και οδήγησαν τον σύζυγό της και εκατοντάδες άλλους συμπολίτες της στη φυλακή και την ίδια να φεύγει στο εξωτερικό για να μην φυλακιστεί.
Τα γεγονότα του 2020
Σύμφωνα με τη Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια, ο σύζυγός της, Σεργκέι Τιχανόφσκ, ταξίδευε σε όλη τη χώρα, συνομιλούσε με τους πολίτες και μοιραζόταν μαζί τους τους προβληματισμούς τους και τις ανησυχίες τους για την κατάσταση στη Λευκορωσία. Μέσα από την τριβή αυτή, και λόγω της επαγγελματικής του ενασχόλησης, αποφάσισε να διεκδικήσει τις προεδρικές εκλογές του 2020, γεγονός που τον έφερε απέναντι από τον Λουκασένκο. Λόγω της δράσης και των θέσεών του, ωστόσο, τέθηκε εκτός εκλογικής διαδικασίας, κρίθηκε ένοχος βάσει κατηγοριών που του είχαν προσαφθεί και οδηγήθηκε στη φυλακή, όπου εκτίει ποινή κάθειρξης 18 ετών.
«Για να στηρίξω τον σύζυγό μου, αποφάσισα να πάρω τη θέση του και να διεκδικήσω την προεδρία. Και μάλλον, δεν είχα συνειδητοποιήσει το μέγεθος της πράξης μου. Η υποστήριξη από τους Λευκορώσους, ωστόσο, ήταν κολοσσιαία. Γιατί όλοι έχουν κουραστεί από το καθεστώς. Όλοι έχουν βαρεθεί τη δικτατορία στη χώρα μας. Και γι' αυτό ο κόσμος με υποστήριξε πολύ ενεργά. Έτσι ξεκίνησε η πολιτική μου πορεία», σημειώνει.
Μία πορεία, ωστόσο, η οποία διακόπηκε. Την επομένη των εκλογών αναγκάζεται, όπως διηγείται, να φύγει από τη χώρα της. Η δήλωσή της και η κατάθεση εγγράφων στην Κεντρική Εκλογική Επιτροπή για νοθεία στις εκλογές ξεσήκωσε απειλές εναντίον της, γεγονός που την οδήγησε στην απόφαση να εγκαταλείψει τη χώρα.
Κρίνεται ένοχη για συνωμοσία με σκοπό την κατάληψη της κρατικής εξουσίας και δημιουργία εξτρεμιστικού σχηματισμού, του οποίου θα είχε την ηγεσία. Καταδικάζεται ερήμην από δικαστήριο του Μινσκ σε 15 χρόνια φυλάκιση για παραβίαση σειράς σοβαρών άρθρων του Συντάγματος, συμπεριλαμβανομένης της προδοσίας.
Έκτοτε ζει στη Λιθουανία με τα δυο της παιδιά και αγωνίζεται «για την απελευθέρωση της χώρας και των πολιτικών κρατουμένων, μεταξύ αυτών και του συζύγου μου». Και με σύνθημά της «νέες, δίκαιες, διαφανείς εκλογές», η Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια ζητά τη στήριξη και την αλληλεγγύη της διεθνούς κοινότητας.
Βάσει των επίσημων στοιχείων, τα εκλογικά αποτελέσματα το 2020 έδωσαν στη Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια ποσοστό 10% και στον Λουκασένκο 80%. Βάσει των στοιχείων που η ίδια και οι συνεργάτες της κατέχουν, ωστόσο, τα εκλογικά αποτελέσματα είναι διαφορετικά. «Και αυτά που παρουσιάζει ο Λουκασένκο είναι προϊόν νοθείας. Ο λαός της Λευκορωσίας προσέγγισε αυτές τις εκλογές πολύ δημιουργικά και υπεύθυνα. Και σύμφωνα με το δικό μας, εναλλακτικό σύστημα καταμέτρησης των ψήφων, το ποσοστό που μου αναλογούσε ήταν 60%. Και με στοιχεία μπορούμε να το αποδείξουμε. Αλλά ο Λουκασένκο ανακήρυξε εαυτόν νικητή. Και όταν ο κόσμος βγήκε στους δρόμους, σε διαδηλώσεις για να προστατεύσει την ψήφο του, ο Λουκασένκο εξαπέλυσε τον τρόμο», δηλώνει.
Όμηρος ο λαός
Κι αυτό που λυπεί την κ. Τιχανόφσκαγια είναι το γεγονός ότι «ο Λουκασένκο κρατάει ομήρους τους Λευκορώσους. Και δεν μπορούν να ξεφύγουν από τον ζυγό. Ο Λουκασένκο δεν αναγνωρίζεται. Μοναδικός του σύμμαχος είναι ο Πούτιν. Ο Λουκασένκο πουλάει τη χώρα μας στη Ρωσία για να κερδίσει αυτή την πίστη, αυτή την υποστήριξη από τον Πούτιν. Και αυτό αποτελεί απειλή για την ανεξαρτησία μας».
Ο κόσμος, τονίζει, θέλει αλλαγές. «Αλλά πώς να τις ζητήσει και πώς να αγωνιστεί για αυτές, όταν η καταστολή είναι τόσο τρομερή!». Υπενθυμίζει δε τις εκατοντάδες των πολιτικών κρατουμένων στις φυλακές της Λευκορωσίας. «Κανείς δεν μπορεί να πει τον ακριβή αριθμό των πολιτικών κρατουμένων. Υπάρχουν 1.500 αναγνωρισμένοι πολιτικοί κρατούμενοι. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι έχουν συναινέσει να αναγνωριστούν ως τέτοιοι. Πολλοί άλλοι δεν θέλουν να αναγνωριστούν ως πολιτικοί κρατούμενοι, διότι αυτό συνεπάγεται σύλληψη των συγγενών τους. Είναι μια άλλη μορφή βασανιστηρίων στη φυλακή», τονίζει.
«Δώστε μας σημασία»
Ερωτηθείσα για τον σκοπό του ταξιδιού της στην Κύπρο (ακολούθησε συμμετοχή της στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών) η κ. Τιχανόφσκαγια εξηγεί πως πρωταρχικό της καθήκον είναι «να υπερασπιστώ τη Λευκορωσία. Η προσοχή στις κρίσεις είναι πάντα πολύ σύντομη. Και για να κρατηθεί η Λευκορωσία στην παγκόσμια ημερήσια διάταξη, πρέπει να υπενθυμίζουμε συχνά στον κόσμο τι συμβαίνει. Γιατί είναι απαραίτητο να δοθεί η πρέπουσα προσοχή στη χώρα μου, γιατί χωρίς μια ελεύθερη Λευκορωσία δεν θα υπάρξει ειρήνη στην περιοχή μας. Δεν μπορείτε να αφήσετε τη Λευκορωσία για αργότερα», λέει χαρακτηριστικά. Θέλει να ενημερώσει την Ευρώπη για τη δράση της και τον αγώνα της, που στόχο έχουν τη διεξαγωγή ελεύθερων δημοκρατικών εκλογών, καθώς και στήριξη της Ουκρανίας στον αγώνα που διεξάγει για την προάσπιση της κυριαρχίας και της εδαφικής της ακεραιότητας και των ευρωπαϊκών αρχών.
Είμαστε η πλειοψηφία
Η Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια αποκαλείται ηγέτιδα της αντιπολίτευσης της Λευκορωσίας. Η ίδια θεωρεί πως αν οι συνθήκες το επέτρεπαν τα πράγματα θα ήταν αλλιώς. «Ο Λουκασένκο είναι αυτός που βρίσκεται στην αντιπολίτευση. Εμείς είμαστε η πλειοψηφία. Είμαστε οι δημοκρατικές δυνάμεις κι αυτών των δημοκρατικών δυνάμεων ηγούμαι». Και αυτό, τονίζει, «είναι το καθήκον μας. Να αφαιρέσουμε το πολιτικό πεδίο από τον Λουκασένκο. Γιατί δεν εκπροσωπεί τη χώρα ο άνθρωπος που σφετερίστηκε την εξουσία, που εξαπέλυσε την καταστολή στη Λευκορωσία».
Ρωτήσαμε αν υπάρχει ελπίδα. Και τι είδους ελπίδα είναι αυτή… «Τι είναι η ελπίδα; Δεν μπορείς να πας μακριά μόνο με την ελπίδα. Είναι μια καθημερινή δουλειά για να κερδίσεις. Και χρειάζεται αγώνας».
Περί κυρώσεων
Η κ. Τιχανόφσκαγια εκφράζει «απογοήτευση για την αναποφασιστικότητα που χαρακτηρίζει τη διεθνή κοινότητα και για το ελλιπές περιεχόμενο των κυρώσεων της ΕΕ εναντίον του καθεστώτος Λουκασένκο». Γι' αυτό, σημειώνει, πρέπει να συγχρονίσουμε τις κυρώσεις μεταξύ του καθεστώτος του Λουκασένκο και της Ρωσίας. «Τότε ίσως οι κυρώσεις μπορέσουν να λειτουργήσουν περισσότερο αποτελεσματικά».
Λευκορώσικη διασπορά
Κατά την παραμονή της στην Κύπρο, η Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια συναντήθηκε με τη λευκορωσική διασπορά που αριθμεί γύρω στις 5.000 Λευκορώσους πολίτες. «Πρόκειται κυρίως για επιχειρηματίες που αναγκάστηκαν να φύγουν μετά την καταστολή του 2020, αλλά συνεχίζουν να εργάζονται και να βοηθούν το δημοκρατικό κίνημα της χώρας μας», εξηγεί.
Καθημερινή επικοινωνία με Λευκορωσία
Η ίδια ζει στη Λιθουανία, αλλά η επαφή της με τη χώρα της είναι καθημερινή. «Ευτυχώς υπάρχει το διαδίκτυο και όλη η πληροφόρηση που διαχέεται μέσα από αυτό. Υπάρχει η δυνατότητα επικοινωνίας με τους ανθρώπους μέσα στη χώρα μου. Φυσικά, το καθεστώς προσπαθεί με κάθε τρόπο να παρακολουθήσει αυτές τις προσπάθειες. Με ονομάζουν εξτρεμιστή. Και όλα τα ελεύθερα ΜΜΕ έτσι αποκαλούνται, εξτρεμιστικά. Και πολλές οργανώσεις, επίσης. Παίρνουμε πληροφόρηση από τη Λευκορωσία, ξέρουμε τι συμβαίνει. Ξέρουμε την ατζέντα του Λουκασένκο. Αναγνωρίζουμε πόσο δύσκολο είναι για τον κόσμο να βγει στους δρόμους. Να διαμαρτυρηθεί. Πρέπει να υπάρξει το έναυσμα εκείνο που θα επιτρέψει στους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν ότι αυτή είναι η στιγμή που πρέπει να βγουν έξω. Ελπίζω πραγματικά ότι τότε θα κινητοποιηθεί και ο δημοκρατικός κόσμος της Ευρώπης και θα αντιδράσει αρκετά γρήγορα στα γεγονότα στη Λευκορωσία. Και όχι όπως έγινε το 2020, όταν οι άνθρωποι περίμεναν βοήθεια από τις ευρωπαϊκές χώρες, από τις δημοκρατικές χώρες, αλλά αυτή η βοήθεια δεν ήρθε γρήγορα».
Τα παιδιά μου γνωρίζουν
«Έχω δύο παιδιά. Η κόρη μου είναι 8 και ο γιος μου 13 ετών. Αντιλαμβάνεστε, η τελευταία φορά που η κόρη μου είδε τον μπαμπά της ήταν 5 ετών και ο γιος μου 10. Ξέρουν για τον μπαμπά τους, ξέρουν τι συμβαίνει στη Λευκορωσία, ξέρουν τι συμβαίνει στην Ουκρανία. Υπάρχουν πολλά παιδιά κι από τη Λευκορωσία και την Ουκρανία στο σχολείο τους. Μιλάνε για τον πόλεμο, για τα τανκς, τους βομβαρδισμούς, μιλάνε για δικτάτορες…
Είναι δύσκολο να απαντήσω στα παιδιά μου πότε θα γυρίσει ο μπαμπάς τους, Ειδικά όταν δεν έχεις νέα για αυτόν. Εδώ και έναν χρόνο δεν έχουμε νέα του. Από τις 9 Μαρτίου 2023, βρίσκεται σε λεγόμενο καθεστώς απομόνωσης. Δεν επιτρέπεται η είσοδος στους δικηγόρους, δεν επιτρέπεται σε κανένα να τηλεφωνήσει, να του γράψει ή ο ίδιος να γράψει επιστολές. Πρόκειται για ένα τόσο ιδιαίτερο είδος βασανιστηρίων. Και δεν είναι ο μόνος. Υπάρχουν 10 άτομα σαν κι αυτόν –τουλάχιστον για δέκα έχουν αναφέρει οι συγγενείς τους».
